Τα πάντα για την ντομάτα και την καλλιέργεια της!

Η ντομάτα (Lycopersicum esculentum) είναι το πιο δημοφιλές κηπευτικό για ερασιτεχνική καλλιέργεια και ανήκει στην οικογένεια των σολανοειδών μαζί με την μελιτζάνα και τις πιπεριές. Κατάγεται από την Νότια Αμερική, και είναι διετής, αλλά λόγω διαφορετικού κλίματος, στην Ελλάδα καλλιεργείται ως μονοετές φυτό. Στην Ελλάδα ήρθε το 1918 και αποτελεί βασικό συστατικό της Μεσογειακής διατροφής τόσο νωπή όσο και σε μορφή σάλτσας, ενώ η διατροφική της αξία την κάνει να ξεχωρίζει, προσφέροντας πλήθος βιταμινών, μετάλλων, ιχνοστοιχείων και αντιοξειδωτικών (όλοι γνωρίζουμε το λυκοπένιο – συστατικό από το οποίο παίρνει το κόκκινο χρώμα η ντομάτα).

Ποικιλίες

Υπάρχουν αμέτρητες ποικιλίες ντομάτας, παραδοσιακών, υβριδίων, μεγαλόκαρπων ή μικρών, ακόμα και διαφορετικών χρωμάτων. Εξαρτάται από το κλίμα, και τον τρόπο φύτευσης. Παραδείγματος χάριν οι ιδανικές ποικιλίες για καλλιέργεια σε γλάστρα, είναι τα ντοματίνια, βελανίδι, ή τσέρι. Έχουν μεγάλη διάρκεια παραγωγής, μπορούν να αντεπεξέλθουν σε γλάστρα και μπορείτε υπό κατάλληλες συνθήκες να τα κρατήσετε όλο το χρόνο.

Πρωτα από όλα, επιλέγουμε ποικιλίες ντόπιες, που είναι δοκιμασμένες στο δικό μας κλίμα, όπως η ντομάτα Βραυρώνας και το ντοματάκι Σαντορίνης το οποίο γίνεται πολύ νόστιμο ως λιαστή ντομάτα. Αν θέλετε ντομάτα για να φτιάχνετε τον δικό σας πελτέ κάθε χρόνο, αξίζει η φύτευση πομοντόρο η οποία έχει λεπτή φλούδα και ωραία, γεμάτη σάρκα με λίγα σπόρια, ιδανική για πελτέ.

Υπάρχουν ποικιλίες αναρριχώμενες και σε μορφή θάμνου όπου από την μορφή εξαρτάται και η κατάλληλη υποστύλωση που θα χρειαστεί το φυτό μεγαλώνοντας.

Φύτευση ντομάτας

Μπορείτε να πάρετε απευθείας έτοιμα φυτά ντομάτας, ή να δοκιμάσετε να ξεκινήσετε το δικό σας σπορείο. Εμείς θα σας αναλύσουμε όλα τα βήματα που θα χρειαστεί να κάνετε. Η φύτευση της ντομάτας δεν είναι ιδιαίτερα απαιτητική. Ακόμα και να είναι πρώτη φορά που φυτεύετε, αν ακολουθήσετε έναν απλό κανόνα, θα τα καταφέρετε να έχετε τις δικές σας ντομάτες!

Ξεκινώντας από τα βασικά, αν θέλετε να έχετε για μεγάλο διάστημα ντομάτες δικές σας, θα πρέπει να κάνετε διαδοχικά φυτέματα με διαφορά 2 εβδομάδων έως 1 μήνα, με πρώτα φυτά τον Μάρτιο, πάντα βέβαια με την προϋπόθεση το φυτό να είναι προστατευμένο από τις χαμηλές θερμοκρασίες που κρύβει ο Μάρτιος! Με αυτό τον τρόπο θα έχετε δικές σας ντομάτες από τα τέλη Ιουνίου ή τις αρχές Ιουλίου έως και τον Σεπτέμβριο.

Αν ξεκινήσετε από σπόρο, η πρώτη σπορά πρέπει να πραγματοποιηθεί περίπου τέλος Ιανουαρίου ώστε να ξεκινήσετε να μεταφυτεύετε τέλη Μαρτίου με αρχές Απριλίου. Προτιμήστε την σπορά σε σπορείο και όχι απευθείας στο έδαφος ώστε να μπορείτε να δείτε αν έχουν πετάξει βλαστό, αν χρειάζονται αραίωση και φυσικά να προστατεύσετε τα φυτά από παγωνιά. Αν επιμένετε να σπείρετε απευθείας στο χώμα καλό είναι να περιμένετε να μπει ο Απρίλιος ώστε να σταθεροποιηθούν οι ανοιξιάτικες θερμοκρασίες.

Για να ξεκινήσετε τις ντομάτες σας από σπόρο, χρειάζεστε ένα σπορείο και ειδικό χώμα για σπορόφυτα το οποίο δεν είναι βαρύ και επιτρέπει την ανεμπόδιστη ανάπτυξη του φυτού. Θα τα βρείτε και τα δύο σε πολύ λογικές τιμές σε ένα φυτώριο. Σε κάθε θέση βάζουμε χώμα, 3 σπόρους, τους καλύπτουμε με χώμα και βρέχουμε ελαφρά. Η σταθερή θερμοκρασία, η ηλιοφάνεια και η σχετική υγρασία θα φέρουν τα καλύτερα αποτελέσματα. Οι ντομάτες ευδοκιμούν ιδανικά στους 25°C. Θα χρειαστεί τουλάχιστον΄3 εβδομάδες ώστε να βλαστήσουν. Αφού αναπτυχθούν λίγο, διαλέγουμε τους πιο δυνατούς βλαστούς αν έχουν πετάξει και οι τρεις σπόροι, και αφαιρούμε τους υπόλοιπους. Μόλις φτάσουν τα 12 εκατοστά περίπου σε ύψος και έχουν τουλάχιστον 3 φύλλα, μεταφυτεύουμε. Σε αυτή τη φάση, έχουμε φτάσει στο ίδιο σημείο με την αγορά απευθείας φυτού από φυτώριο.

Για τη μεταφύτευση επιλέγουμε ένα σημείο με πλούσια ηλιοφάνεια και καλό αερισμό. Οι ντομάτες θέλουν ήλιο και αέρα. Όταν φυτεύουμε την ντομάτα μας, προσθέτουμε πλούσιο κομπόστ και λίγο έξτρα κάλιο, κάτω από το σημείο όπου πρόκειται να τοποθετήσουμε τη ρίζα. Κατόπιν, καλύπτουμε το φυτό μέχρι 2 -3 εκατοστά κάτω από το κατώτερο φύλλο ώστε να δημιουργήσει δυνατό ριζικό σύστημα και γερό κορμό.

Θελουν τον χώρο τους οι ντομάτες οπότε τις θαμνώδεις τις φυτεύουμε σε απόστάσεις από 80 εκατοστά έως 1 μέτρο με διαδρόμους 1,50 μέτρο, ενώ τις αναρριχώμενες σε αποστάσεις μισού έως 1 μέτρου καθώς αναπτύσσονται κάθετα. Μετά από φιλότιμες προσπάθειες να αποφύγουμε τα αγριόχορτα που δυναμώνουν και πολύ από το κομπόστ και τα ποτίσματα, προτείνουμε την εδαφοκάλυψη με γεώπανο ώστε να αποφύγουμε τα ενοχλητικά ζιζάνια.

Αν θέλετε να έχετε τις ντομάτες σε γλάστρα, διαλέξτε μια βαθιά γλάστρα με πλάτος τουλάχιστον 30 εκατοστών και ακολουθήστε την ίδια διαδικασία με φυτόχωμα για λαχανικά.

Στήριξη της ντομάτας

Ο πλέον διαδεδομένος τρόπος στήριξης είναι σε στύλο, καλάμι, πάσσαλο. Προτιμήστε να μην είναι μεταλλικός ώστε οι υψηλές θερμοκρασίες να μην προκαλέσουν εγκαύματα στο φυτό. Καρφώστε τον πάσσαλο στο έδαφος πριν την φύτευση. Και φυτέψτε το φυτό σας δίπλα. Καθώς μεγαλώνει και αφαιρείτε βλαστούς, δένετε το κεντρικό στέλεχος πάνω στον πάσσαλο. Η χρήση κλουβιού, δηλαδή η περίφραξη της ντομάτας με πλέγμα, δεν είναι τόσο καλή για την καλλιέργεια της ντομάτας οπότε δεν την προτείνουμε.

Υπάρχει βέβαια και η επιλογή να μην στηρίξετε την ντομάτα και να την αφήσετε να ξαπλώσει από το βάρος των καρπών και να συνεχίσει να αναπτύσσεται πλαγίως. Βέβαια οι καρποί που θα είναι κοντά στο έδαφος κινδυνεύουν από επιθέσεις εντόμων και μυκητιάσεις.

Πότισμα της ντομάτας

η ντομάτα θέλει σωστό και καλό πότισμα. Αν μπορείτε να έχετε αυτόματο πότισμα με σταγόνα, είναι η καλύτερη λύση. Αν όχι τηρήστε όσο περισσότερο μπορείτε ένα σταθερό πρόγραμμα ποτίσματος. Το ακανόνιστο πότισμα την σοκάρει. Κατά την διάρκεια της ανάπτυξης και της ανθοφορίας ποτίζουμε λιγότερο, περίπου δύο φορές την εβδομάδα, ενώ τους καλοκαιρινούς μήνες που είναι και η περίοδος καρπόδεσης και ανάπτυξης των καρπών θέλει πότισμα μέρα παρά μέρα.

Λίπανση και φροντίδα της ντομάτας

Η ντομάτα όταν βρίσκει πλούσιο έδαφος, θα δώσει την καλύτερη της παραγωγή σε άνθη, καρπό και ποιότητα καρπού. Ένα φυτικό λίπασμα πλούσιο σε άζωτο, φώσφορο, μαγνήσιο ασβέστιο και κάλιο θα σας δώσει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Ένα κομπόστ πλούσιο σε άζωτο και φώσφορο είναι αρκετό, ενώ η προσθήκη καλίου κατά την ανθοφορία θα βοηθήσει στην καρπόδεση και στη δημιουργία ζουμερών, ομοιόμορφων καρπών.

H επόμενη λίπανση της ντοματιάς γίνεται περίπου 2-3 βδομάδες μετά τη φύτευση και επαναλαμβάνουμε την εφαρμογή του λιπάσματος μία φορά το μήνα.

Το κλάδεμα είναι απαραίτητο για την στήριξη αλλά και την δημιουργία υγιών καρπών. Ξεκινάμε από την αφαίρεση των φύλλων όταν τα φυτά μεγαλώνουν και αρχίζει να ωριμάζει η πρώτη ταξικαρπία. Αφαιρούμε με το χέρι τα φύλλα που βρίσκονται κάτω από αυτή. Κάθε εβδομάδα τσεκάρουμε και καθαρίζουμε την ντοματιά από φύλλα.

Καλό είναι όταν δημιουργούμε φυτά με ένα στέλεχος, τους πλάγιους βλαστούς που αναπτύσσονται να τους αφαιρούμε και παράλληλα να υποστυλώνουμε την ντοματιά, στην περίπτωση που είναι αναρριχώμενη. Οι θαμνώδεις ποικιλίες δεν χρειάζονται κλαδεμα, παρά μόνο καθάρισμα ώστε οι καρποί να αναπνέουν και να δέχονται αρκετό φως.

Αραιώνουμε προσεκτικά και τους καρπούς όταν έχουν μεγάλη καρποφορία, καθώς δεν μετράει τόσο η ποσότητα των καρπών που θα βγάλει μια οικιακή καλλιέργεια ντομάτας αλλά η ποιότητα.

Συγκομιδή ντομάτας

Η συγκομιδή της ντομάτας ξεκινά περίπου 90 μέρες μετά τη σπορά ή 60 μέρες μετά την μεταφύτευση νεαρών φυτών. Το φυτό συνεχίζει να δίνει καρπούς για περίπου 2 μήνες, ενώ οι αναρριχώμενες ντομάτες δίνουν για τουλάχιστον 3 μήνες καρπούς. Προσοχή θέλει τον Αύγουστο που ο ήλιος καίει, καθώς αν το φυτό αρπάξει, δύσκολα ανακάμπτει. Μάλιστα τους μηνες με θερμοκρασίες πολύ υψηλές, η ντομάτα δεν καταφέρνει να κοκκινίσει καθώς εμποδίζεται η σύνθεση λυκοπενίου.

Η ντομάτα πέραν της νωπής κατανάλωσης, μπορεί να γίνει λιαστή ώστε να διατηρηθεί όλο το χρόνο για σαλάτες και μαγειρευτά, ενώ μπορείτε να κάνετε εξαιρετικό πελτέ για όλη την οικογένεια!

Αντιμετώπιση ασθενειών

• μαύρισμα ντομάτας από κάτω: γνωστό ως ξηρή κορυφή, ή σήψη κορυφής, οφείλεται στην έλλειψη ασβεστίου. Προσθέτουμε βιολογικό λίπασμα ασβεστίου για να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα. Αποφεύγουμε την προσθήκη αχώνευτης κοπριάς και τα ακανόνιστα ποτίσματα.
• Τοπικά εγκαύματα των καρπών που προκαλούν μόνιμα άσπρα σημάδια: Οφείλεται στην έκθεση στον έντονο καλοκαιρινό ήλιο. Σκεπάστε με ξερά χόρτα ή δίχτυ για να προφυλάξετε τους καρπούς!
• Περονόσπορος ή ωίδιο: σκονίζουμε τα φύλλα με θειάφι ή θειοχαλκίνη.
• Για να αποφύγουμε τα έντομα, ψεκάζουμε με φυσικό διάλυμα νερού με σκόρδο, αιθέριο έλαιο θυμάρι, ή πράσινο σαπούνι και επαναλαμβάνουμε ανά 1 με 2 εβδομάδες..

Και κάποια τελευταία Tips:

• στις ντομάτες αρέσει να έχουν τον χώρο τους, οπότε κρατήστε αποστάσεις μεταξύ των φυτών!
• Διαλέξτε ένα σημείο που θα είναι ηλιόλουστο καθώς αγαπούν πολύ τον ήλιο, ακόμα και όταν ακόμα είναι στο σπορείο.
• Η ντομάτα φυτεύεται συντροφιά με σκόρδο, κρεμμύδι, μαϊντανό, ρίγανη, βασιλικό, κατιφέδες και καρότα.
• Η ντομάτα δεν τα πάει καλά όταν καλλιεργείται μαζί με καλαμπόκι άνηθο, πατάτα και παντζάρι.
• Ακόμα και αν φυτέψετε τον Μάρτιο ντομάτες, οι ρίζες που θα φυτευτούν τέλη Απριλίου θα έχουν γρηγορότερη ανάπτυξη λόγω ζέστης!
• Όπως σε όλα τα φυτά και τα δέντρα, όταν μεταφυτεύετε την ντομάτα σας, φροντίστε να την τοποθετήσετε πιο βαθία ώστε να στηριχθεί καλύτερα και να αναπτύξει ριζικό σύστημα.
• Ο αέρας βοηθά την ντομάτα να αποκτά πιο δυνατό στέλεχος αλλά και ριζικό σύστημα.
• Πολλοί κατά τους θερινούς μήνες καλύπτουν τις ρίζες με πευκοβελόνες ή ξερά χόρτα ώστε οι ρίζες να κρατούν τη ζέστη τους αλλά και να μην εξατμίζεται η απαραίτητη υγρασία.
• Αν έχετε βρεί μια καλή ποικιλία, κρατήστε σπόρους για την επόμενη χρονιά αποξηραίνοντας σπόρους από μια μεγάλη ώριμη ντομάτα του Αυγούστου!